Vụ chuyển giá “lãi thành lỗ”: Lan sang doanh nghiệp trong nước

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Lê Thị Thu Hương - cục phó Cục Thuế TP.HCM - cho biết hiện tượng chuyển giá không chỉ gói gọn trong phạm vi các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) mà còn lan sang cả các doanh nghiệp trong nước. Bà Hương nói:

Năm 2010, Cục Thuế TP.HCM đã thanh tra 827 doanh nghiệp, truy thu 754 tỉ đồng, phạt 246 tỉ đồng. Trong đó Cục Thuế TP.HCM tập trung thành từng chuyên đề như thanh tra doanh nghiệp xây dựng, bảo hiểm, ngân hàng, trường học, các doanh nghiệp lỗ, doanh nghiệp quan hệ giao dịch liên kết có dấu hiệu chuyển giá.

Cụ thể về việc thanh tra các doanh nghiệp kê khai lỗ trong năm 2010, Cục Thuế TP.HCM đã thanh tra 197 doanh nghiệp kê khai lỗ, điều chỉnh giảm lỗ 2.664 tỉ đồng, truy thu và phạt 272,861 tỉ đồng. Trong đó 15 doanh nghiệp có dấu hiệu chuyển giá. Trong 15 doanh nghiệp có dấu hiệu chuyển giá này Cục Thuế TP.HCM chọn bốn doanh nghiệp để tập trung thanh tra. Hiện tượng giao dịch liên kết đã lan cả sang doanh nghiệp trong nước.

Các doanh nghiệp trong nước sử dụng thủ thuật nào để chuyển giá, thưa bà?

Đối với doanh nghiệp trong nước, chủ doanh nghiệp thường thành lập 2, 3 công ty cùng một lúc. Việc kê khai doanh thu của các đơn vị đều do ông chủ điều hành, từ đó họ có thể cho doanh thu công ty này thấp xuống hoặc công ty khác cao lên nhằm điều tiết lãi lỗ của các công ty thành viên để giảm thu nhập chịu thuế hoặc lỗ.

Ngoài ra, một số công ty thành lập nhiều doanh nghiệp với mục đích “làm đẹp” kết quả kinh doanh. Trong niên độ nào đó, một trong số những doanh nghiệp trong nhóm công ty này lên sàn thì những công ty còn lại sẽ tập trung lợi nhuận cho công ty lên sàn để doanh nghiệp lên sàn có hiệu quả kinh doanh cao kéo cổ phiếu lên, nhằm lừa dối nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, một thủ thuật mà các doanh nghiệp chuyển giá sử dụng là tập trung lợi nhuận vào doanh nghiệp thành lập sau đang hưởng ưu đãi thuế nhằm giảm bớt số thuế phải nộp.

Theo điều tra của Cục Thuế TP.HCM, việc thành lập cùng lúc nhiều doanh nghiệp còn nhằm dễ dàng vay tiền ngân hàng. Doanh nghiệp này hết hạn mức được vay thì chủ doanh nghiệp sẽ thành lập một doanh nghiệp khác để vay vốn. Cục Thuế TP.HCM sẽ báo động với Ngân hàng Nhà nước và UBND TP.HCM cùng các sở ngành liên quan để phối hợp ngăn chặn những doanh nghiệp kinh doanh không lành mạnh.

Nhiều ý kiến cho rằng trình độ trốn thuế của các doanh nghiệp FDI cao siêu hơn rất nhiều so với trình độ quản lý thuế của VN, nên những phát hiện vừa qua chỉ là bề nổi?

Hầu hết các doanh nghiệp FDI thực tế là công ty con, chi nhánh của các tập đoàn công ty mẹ tại nước ngoài. Các tập đoàn công ty mẹ tại nước ngoài ký hợp đồng sản xuất kinh doanh và dịch vụ với công ty của các nước với đơn giá gia công sản xuất dịch vụ rất cao, sau đó các tập đoàn công ty mẹ giao lại các hợp đồng này cho công ty con tại VN thực hiện với chi phí gia công rất thấp. Thậm chí tại một số công ty đơn giá gia công còn thấp hơn cả chi phí tiền lương trả cho công nhân.

Ngoài ra, giá mua nguyên vật liệu hàng hóa, dịch vụ của công ty mẹ ở nước ngoài có hiện tượng cao hơn so với việc mua của các đơn vị độc lập khác hoặc thị trường khác dẫn đến chi phí tăng cao. Một số khoản chi phí dịch vụ thuê quản lý, hỗ trợ kỹ thuật... do nước ngoài cung ứng chủ yếu qua các công ty trong tập đoàn hoặc công ty mẹ. Quan trọng nhất là chi phí thương hiệu, nhiều công ty thành viên tập đoàn nước ngoài kê khai chi phí thương hiệu rất lớn và đó là nguyên nhân dẫn đến bị lỗ lã liên tục nhiều năm.

Trong quá trình thanh tra, nhiều trường hợp Cục Thuế TP.HCM phát hiện doanh nghiệp có dấu hiệu chuyển giá nhưng đấu tranh rất khó khăn. Để xác định được giá bán của các doanh nghiệp này với các doanh nghiệp có giao dịch liên kết không dễ dàng.

Hiện nay chưa có cơ sở cho cơ quan thuế địa phương áp dụng phương pháp tính thuế với doanh nghiệp có dấu hiệu chuyển giá, cũng chưa có quy định pháp lý về giá giao dịch liên kết, giá độc lập trên thị trường. Việc định giá giao dịch độc lập trên thị trường rất khó khăn vì phải xác định đúng giá của ngày giao dịch trên thị trường thì doanh nghiệp mới chấp nhận.

Nhiều lĩnh vực việc xác định giá rất khó khăn do có quá nhiều chủng loại như sắt, thép có hơn 50 mặt hàng nhưng qua mấy tháng thanh tra cơ quan thuế chỉ xác định được giá của 17 mặt hàng. Từ đó Cục Thuế TP.HCM chỉ tạm thời điều chỉnh giá và thuế với những mặt hàng mà Cục Thuế khảo sát được giá, những mặt hàng còn lại tạm thời chưa xử lý được.

(Tuổi Trẻ News)